Za przemoc seksualną uważa się zaspokojenie potrzeb seksualnych z inną osobą wbrew jej woli. Przemoc seksualna może być popełniona przez zupełnie obcą osobę, ale często sprawcą jest partner intymny, członek rodziny lub inna osoba znana ofierze. Kodeks karny przewiduje odpowiedzialność karną za gwałt, napaść na tle seksualnym i przymusowy stosunek seksualny i nie ma znaczenia, jaka jest relacja interpersonalna między ofiarą a sprawcą.
Czy to była przemoc seksualna?
Specjaliści pomagający ofiarom przemocy seksualnej szacują, że tylko co czwarty przypadek przemocy seksualnej jest zgłaszany na policję. Oznacza to, że pozostałe trzy osoby, z różnych powodów, nigdy nie mają odwagi się odezwać. Po doświadczeniu przemocy seksualnej może być trudno ocenić, co się stało, zrozumieć swoje emocje i zdecydować, jak dalej postępować. Często osoba, która przeżyła przemoc seksualną, próbuje usprawiedliwić działania sprawcy lub zignorować doznaną krzywdę, aby ułatwić sobie powrót do codziennego życia. Jest to normalna reakcja na traumatyczne doświadczenie. Jednak pozostawiony bez rozwiązania problem doprowadza ofiarę do jeszcze poważniejszego stanu emocjonalnego, a sprawca pozostaje bezkarny i może nadal popełniać przestępstwa.
Jeśli masz wątpliwości, że to, czego doświadczyłaś, było przemocą seksualną, powinnaś zadać sobie kilka pytań:
- Czy jesteś zbyt młoda, by wyrazić zgodę na seks? Zgodnie z prawem Republiki Litewskiej osoba poniżej 16 roku życia nie może wyrazić zgody na współżycie seksualne, a każda aktywność seksualna z jej udziałem jest uznawane za przestępstwo. Grozi za to kara pozbawienia wolności od lat dwóch do 15, w zależności od wieku ofiary i charakteru przestępstwa.
- Czy byłaś w stanie wyrazić zgodę na stosunek seksualny? Osoba w stanie bezradności nie może wyrazić zgody. Uznaje się, że ofiara znajdowała się w stanie bezradności, jeżeli jest ona małoletnia (poniżej 14 roku życia), jest ubezwłasnowolniona, ma zaburzenia fizyczne lub psychiczne, przez co nie zdaje sobie sprawy z popełnianych wobec niej czynów i nie jest w stanie się im przeciwstawić, a sprawca zgwałcenia lub napaści seksualnej zdaje sobie z tego sprawę i wykorzystuje sytuację. Za bezradność może być również uznane ciężkie odurzenie alkoholem, środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub innymi substancjami psychoaktywnymi, jeżeli stopień odurzenia czyni osobę niezdolną do postrzegania otoczenia lub stawiania oporu. Jeżeli co najmniej jedna z tych okoliczności uniemożliwiała Ci samodzielne działanie, nie mogłaś wyrazić zgody na seks.
- Czy nie wyraziłaś dobrowolnie zgody na stosunek seksualny? Sama zgoda nie wystarczy – musi być aktem proaktywnym. Często w celu uzyskania zgody stosuje się manipulacje lub groźby użycia siły (na przykład intymny partner próbuje przekonać cię, że twoim obowiązkiem jest zaspokojenie jego namiętności), ale stosunek seksualny po takiej wymuszonej zgodzie jest przemocą seksualną. Jeśli wyraziłaś zgodę na współżycie seksualne w celu uniknięcia konsekwencji swojej odmowy, została ograniczona Twoja wolność wyboru seksualnego i integralność.
- Czy Twoje granice zostały przekroczone? Tylko Ty możesz zdecydować, co chcesz zrobić, a zgoda na jedną czynność nie oznacza zgody na wszystko. Na przykład, jeśli wyraziłaś zgodę na pocałunek, nie oznacza to, że wyraziłaś zgodę na seks oralny. Wyznaczone przez Ciebie granice mogą ulec zmianie, dlatego w każdej chwili masz prawo odmówić kontynuacji, a Twoja decyzja musi zostać uszanowana. Jeśli partner intymny nie zaprzestał, gdy wyraziłaś chęć zaprzestania, gdy zgłosiłaś ból itp., to od momentu odmowy czynność stała się wymuszona.
- Czy pamiętasz, co się stało? Mogłaś być odurzona lub zasnąć, a czasami reakcją organizmu na traumatyczne wydarzenie jest utrata pamięci. Jeśli podejrzewasz, że doświadczyłaś przemocy seksualnej, ale nie pamiętasz wszystkich szczegółów, nie ignoruj swojego niepokoju i jak najszybciej poszukaj pomocy – eksperci zbadają zdarzenie, pomogą zidentyfikować przestępstwo i zapewnią Ci potrzebną pomoc.
Co zrobić, jeśli padłaś ofiarą napaści seksualnej?
Jeśli doświadczyłaś przemocy seksualnej, ważne jest, abyś uświadomiła sobie, że nie była to Twoja wina i nie powinnaś czuć się zawstydzona. Za przestępstwo odpowiada tylko sprawca, ale od Twoich dalszych działań może zależeć, czy zostanie ukarany.
Kroki postępowania w przypadku wystąpienia przemocy seksualnej:
- Zadbaj o swoje bezpieczeństwo. Twoje bezpieczeństwo jest priorytetem. Po doświadczeniu przemocy seksualnej nie pozostawaj z oprawcą i staraj się jak najszybciej opuścić to miejsce. Najlepiej zrobić to, gdy sprawca jest poza domem lub śpi. Szukaj pomocy tak szybko, jak to możliwe. Jeśli doświadczasz długotrwałej przemocy i zdecydujesz się opuścić dom, postaraj się to zrobić, gdy nie ma w nim Twojego krzywdzącego partnera, zabierz ze sobą dzieci i najpotrzebniejsze rzeczy: pieniądze, klucze, dokumenty swoje i dzieci ( akty urodzenia, prawo jazdy, dokumenty ubezpieczenia samochodu, karty bankowe, dokumenty ubezpieczenia osobistego, dokumenty związane z rozwodem, jeśli się rozwodzisz), zapasowe ubrania, leki. Najważniejsze jest, aby sprawca nie mógł Cię skrzywdzić, dopóki nie wezwiesz pomocy. Nie bój się prosić bliskich o wsparcie – nie musisz przechodzić przez cały proces sama.
- Zadzwoń pod numer alarmowy 112. Zawsze warto najpierw skontaktować się z policją. Osoba, która popełniła przestępstwo może nadal stosować przemoc wobec Ciebie lub innych, uciekać, ukrywać się i niszczyć ważne dowody. Najbliższy patrol policji w pierwszej kolejności zapewni Ci bezpieczeństwo, upewnią się, że sprawca nie będzie mógł się do Ciebie zbliżyć ani spróbować się z Tobą skontaktować. Policjanci są przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy i będą mogli udzielić Ci pomocy do czasu przybycia medyków na miejsce zdarzenia lub przewiezienia Cię do odpowiedniej placówki medycznej.
- Zabezpiecz dowody. Aby móc później udowodnić winę sprawcy, należy jak najwcześniej pomyśleć o dowodach, gdy na ciele i ubraniu są jeszcze ślady zdarzenia. Raport specjalisty może być jedynym dowodem poza zeznaniami ofiary, dlatego najlepiej udać się na policję w ciągu pierwszych 24 godzin bez brania prysznica, mycia zębów czy wypróżnienia się. Jeśli to możliwe, włóż noszone ubrania i inne dowody (np. zużytą prezerwatywę, chusteczkę użytą do oczyszczenia się, ubranie lub tkaninę) do papierowych toreb, ponieważ plastikowe torby mogą zniszczyć dowody. Choćbyś czuła się źle i chciała jak najszybciej umyć się, to pamiętaj, że taka czynność może bardzo utrudnić śledztwo.
- Zwróć się o pomoc medyczną. Jeśli odczuwasz silny ból, krwawienie z narządów płciowych lub odbytu, najpierw skontaktuj się z oddziałem ratunkowym placówki medycznej. Tam zapewnią Ci niezbędną pomoc medyczną, pobiorą niezbędne próbki do badań i spróbują zapobiec ciąży i infekcjom przenoszonym drogą płciową. Lekarze mają obowiązek zawiadomić policję o osobach, których obrażenia mogą mieć związek z przestępstwem, więc w takim przypadku policja uda się prosto do placówki medycznej.
- Poszukaj pomocy psychiatrycznej i psychologicznej. W wielu przypadkach największe szkody wyrządzone przez przemoc seksualną mają podłoże psychologiczne – rozwijają się zaburzenia lękowe, depresja, zespół stresu pourazowego, zaburzenia odżywiania, łatwiej jest uzależnić się od alkoholu czy narkotyków. Problemy psychologiczne spowodowane traumą mogą trwać całe życie, dlatego tak ważne jest, aby zacząć o nich rozmawiać jak najwcześniej. Jeśli nie czujesz się komfortowo ze swoim psychologiem i/lub psychiatrą, nie bój się zmiany, ponieważ wizyty mają Ci pomóc, a nie sprawić, że poczujesz się gorzej.